Medische verhalen

Gijs Sterks

Mits er goede voorzorgsmaatregelen worden genomen, kunnen patiënten met een pacemaker of een ICD in veel gevallen veilig een MRI-scan ondergaan, ook al zijn de apparaten niet ‘MRI (Magnetic Resonance Imaging )-scan compatibel' uitgevoerd. Dat is de uitkomst van een praktijkstudie die werd uitgevoerd door een team onder leiding van dr. Saman Nazarian van de John Hopkins Universiteit in Baltimore. Het onderzoek vond plaats bij 438 patiënten die samen 555 keer een MRI-scan ondergingen. In geen enkel geval bleek de ICD of de pacemaker door de scanapparatuur zodanig beïnvloed dat herprogrammering of vervanging nodig was, niet alleen kort na de scan (15 weken) maar ook niet na langere tijd (66 weken). Gijs Sterks vatte de inhoud van de studie voor ons samen.

Elektromagnetische velden, opgewekt door het MRI-apparaat, kunnen door elektromagnetische interferentie (EMI) invloed hebben op de programmering en werking van pacemakers en ICD's in de buurt van het apparaat en zeker tijdens een scan. Bovendien kunnen de ICD's, de pacemakers en de leads op de gemaakte scan artefacten (beeldverstoringen) geven die de waarde van die scan beperken. Dan bestaat de kans dat de scan niet bruikbaar is en heeft het onderzoek dus geen zin. Maar de studie suggereert - en andere recente gegevens ondersteunen dat - dat de risico's van een MRI-scan voor deze apparaten weliswaar potentieel aanwezig zijn maar te hoog worden ingeschat. Bovendien kunnen die effectief worden voorkomen. Nazarian en zijn medewerkers ontwikkelden daarvoor een protocol. Het dragen van een pacemaker of ICD moet daarom niet langer zonder meer een reden zijn om af te zien van een MRI-scan. Belangrijker is dat men voor elke patiënt afweegt of de voordelen opwegen tegen de eventuele risico's zoals dat geldt voor elke medische ingreep.

Klein maar reëel gevaar

Het ergste wat kan gebeuren is dat tijdens de scan, ten gevolge van EMI, de ‘power reset' functie van het apparaat geactiveerd wordt zodat het apparaat gereset wordt naar de fabrieksinstellingen waardoor de programmering, zoals de patiënt die nodig heeft, verloren gaat. Dit gebeurde in 3 van de 555 MRI-scans in de studie zodat na het onderzoek de oorspronkelijke instellingen hersteld moesten worden.

Dit is met name een probleem voor pacemakerafhankelijke patiënten. Daarom is het monitoren van de patiënt tijdens de behandeling zo belangrijk. Dat moet gebeuren door een verpleegkundige met hartspecialisatie die o.a. de bloeddruk, het hartritme en de zuurstofopname in de gaten houdt. Ze dient bekend te zijn met de programmering van het apparaat en reanimatie en te worden gecontroleerd door een elektrofysioloog. Zodra zich een onregelmatigheid voordoet, moet de scan worden afgebroken.

In alle gevallen worden de instellingen van het apparaat voor het begin van de scan zo veel mogelijk vereenvoudigd. Het apparaat wordt uitgelezen om de instellingen vast te leggen en ‘defensief' geprogrammeerd in die zin dat shocktherapie wordt afgezet om te voorkomen dat de ICD reageert op de EMI. Als de patiënt pacemakerafhankelijk is wordt de pacemaker ingesteld op ‘altijd pacen'. Na de scan moet de oorspronkelijke programmering worden hersteld.

Niet voor iedereen

Bij pacemakerafhankelijke patiënten met een apparaat dat niet zo kan worden geprogrammeerd dat EMI-invloed wordt geminimaliseerd tijdens het pacen, wat vaak voorkomt bij ICD's die ook als pacemaker fungeren, is een MRI-scan niet mogelijk.

Dit geldt ook voor patiënten met oude leads van voor 1998 / 2000 omdat deze meer last hebben van verhitting tijdens de MRI dan de moderne leads. Ook bij patiënten met niet-gefixeerde leads en epicardiale leads (leads aan de buitenkant van het hart) is een MRI-scan niet zonder risico omdat de magnetische aantrekkingskracht de leads kan verplaatsen. Toch is Nazarian van mening dat de kans op verschuiving in werkelijkheid erg klein is.

Volgens hem zijn pacemakers en ICD's die geïmplanteerd zijn sinds 1998 / 2000 enigszins EMI- bestendig en ‘relatief veilig' onder bepaalde voorwaarden. Oudere pacemakers zijn niet bestand tegen een MRI-scan maar er zijn gelukkig nog slechts weinig patiënten met zo'n oud apparaat.

Nazarian ziet de ideale oplossing van het probleem in de nieuwe generatie MRI-compatibele apparaten die de laatste jaren steeds meer worden geïmplanteerd. Vrijwel elke pacemaker- of ICD-drager zal daardoor in de toekomst zonder risico een MRI-scan kunnen ondergaan. Dat is vooral belangrijk bij gecompliceerde chirurgische ingrepen of de vroege opsporing van kanker.

(Naar http://www.theheart.org/heartwire)

Aanvulling: eind november ontvingen wij van BIOTRONIK het bericht dat de firma in het kader van een studie is begonnen met het implanteren van MRI-veilige ICD's op experimentele basis. Pas na de afronding van het onderzoek komen deze ICD's op de markt voor alle ziekenhuizen. Naar verwachting zal dat zijn in april 2012.