Medische verhalen
Hartfunctie verbetert: ICD is niet meer nodig (april 2015)

Door verbetering van de hartfunctie kan het gebeuren dat de initiële indicatie voor een ICD komt te vervallen. Dat overkwam Leo Paauw (82). Omdat hij na implantatie van de ICD in 2006 nooit een ritmestoornis heeft gehad, is eind 2014 de ICD bij hem uitgeschakeld.
Auteur: dr. L. van Erven, hartritmecardioloog Leids Universitair Medisch Centrum
De laatste tien jaar worden ICD’s steeds vaker geïmplanteerd als preventie. Bij driekwart van de nieuwe implantaties in Nederland betreft het patiënten die nog nooit kamerritmestoornissen hebben gehad. Dit kan gaan om patiënten met een familiaire aandoening of een aandoening van de rechter hartkamer. Maar meestal gaat het om mensen bij wie de samentrekkingskracht van de linker ventrikel (hartkamer) verminderd is door een doorgemaakt hartinfarct of een andere, soms onbekende, oorzaak. De samentrekkingskracht van de linker hartkamer wordt uitgedrukt in ejectiefractie: het volume dat het hart het lichaam in pompt ten opzichte van het volume dat het hart maximaal bevat. Deze ejectiefractie is normaal gesproken zo’n 65 procent. Uit studies is gebleken dat bij een ejectiefractie onder de 30 tot 35 procent de kans op kamerritmestoornissen verhoogd is. Dan kan er, tenzij een behandelbare oorzaak voor de verminderde linkerkamerfunctie wordt gevonden, een preventieve indicatie bestaan voor een ICD.
Risico’s ICD-wissel
Een moderne ICD gaat, afhankelijk van het type en welke programmering nodig is, tussen de vier en tien jaar mee. De meeste ICD-dragers komen dus aan een wissel toe. Elke ingreep heeft een risico en naarmate de ingreep meer omvat is de kans op complicaties groter. Een implantatie heeft wel meer risico’s dan een ICD-wissel, maar een ICD-wissel met plaatsing van een nieuwe elektrode heeft dan toch weer meer risico, overigens altijd nog van slechts enkele procenten.
Bij ongeveer een kwart van de ICD-dragers met verminderde linkerkamerfunctie verbetert deze, soms zelfs aanzienlijk. Hierdoor kan de ejectiefractie (ver) boven de 35 procent komen en kan de initiële indicatie voor de ICD vervallen. Uit studies blijkt dat deze groep veel minder ICD-therapie (‘ingrijpen’ van de ICD) krijgt, hoewel niet nul. Gaan we nu vervangen of niet?
Bij het beantwoorden van deze vraag spelen een aantal zaken een rol. Heeft de patiënt eerder terechte therapie gehad? Wat was toen de ritmestoornis en is er toen bewustzijnsverlies geweest? Is de pacemakerfunctie actief? Wat vindt de patiënt er zelf van? Betreft het een simpele wissel of moet er een draad worden bijgeplaatst of vervangen?
ICD uitgeschakeld
De heer Paauw kreeg in 2005 een flink hartinfarct. Een halfjaar hierna kreeg hij een ICD uit preventieve overwegingen. De linkerkamerfunctie is sindsdien echter aanzienlijk verbeterd, mogelijk onder invloed van medicatie. De ejectiefractie is nu rond de 50 procent. De heer Paauw heeft nog nooit een ritmestoornis gehad. In 2014 is gebleken dat de draad kapot is. Als we zouden besluiten een nieuwe ICD te plaatsen zou dat ook een lead-ingreep betekenen. Hierbij komt in een paar procent een complicatie voor, vaak een (chronische) infectie. Dan zou het hele systeem verwijderd moeten worden, wat ook weer risico’s heeft. Gezien de goede ejectiefractie vind ik dat een brug te ver.
Voor ICD-dragers is de ICD vaak een soort waakhond. Sommige patiënten kunnen zich geen leven zonder ICD voorstellen. Het emotionele aspect gaat dan een grotere rol spelen dan de objectiveerbare, medische kant. Bovendien gaat het bij het stellen van een ICD-indicatie om kansen en niet om zekerheden. Dat maakt dergelijke beslissingen extra lastig.
De heer Paauw en ik hebben een goed gesprek gehad en we hebben besloten de ICD uit te schakelen. Hij heeft er net als ik vertrouwen in dat ook de komende jaren de ritmestoornissen uitblijven. Ik hoop dat hij nog lang gezond zal leven.
Vertrouwen
Voor Leo Paauw (82) is het sleutelwoord vertrouwen. ‘De ICD is uitgeschakeld. M’n cardioloog Lieselot vond de ICD niet meer nodig, omdat tijdens de laatste controle bleek dat m’n hart erop vooruit was gegaan. Ik heb vertrouwen in m’n cardioloog, dus ik laat het aan haar over.’
Leo Paauw kreeg in 2006 een ICD als preventie na een hartinfarct in 2005. ‘Die heeft er jarenlang gezeten zonder een shock te hoeven afgeven. Ik heb er ook nooit last van gehad op wat voor manier dan ook. In het STIN journaal lees ik verhalen over problemen met de ICD en daar ben ik dan wel verbaasd over, want bij mij is nooit iets vervelends gebeurd.’
In 2012 werd bij Paauw een nieuwe ICD geïmplanteerd, omdat de batterij van de oude op was. Halverwege 2014 werd hij ’s nachts wakker van een onbekend geluid: ‘een soort sirene als van een ziekenwagen’. ’s Ochtends hoorde hij het geluid weer en belde Paauw met het ziekenhuis, omdat hij begreep dat z’n ICD een signaal afgaf. Via de telemonitoring was inmiddels ook door het LUMC gezien dat er iets aan de hand was. ‘Toen ik naar het ziekenhuis ging, bleek een draad van de ICD kapot te zijn. Toen is besloten de ICD uit te schakelen. De ICD en de draden zitten er nog, het is te veel gedoe om dat er allemaal uit te halen.’
‘Ik moet eraan wennen dat de ICD niet meer werkt’, zegt Leo Paauw. ‘Ik heb niet echt angst, het is meer dat m’n gevoel van zekerheid even weg is. Ik heb m’n ICD altijd beschouwd als een soort engelbewaarder, een veilige bewaking. Dat gevoel van veiligheid was prettig, ook omdat ik vaak in het buitenland zat. Maar dat gevoel komt wel weer terug, daar heb ik vertrouwen in.’
Lees meer
- Nederlandse Hart Registratie van start
- Radiotherapie bij patiênten met een ICD
- 'Innoveren voor best mogelijke zorg'
- Cryo-ablatie succesvol bij boezemfibrilleren
- 'Hart 3.0 betreft regeneratie van de hartspier'
- 'ICD-controle dichtbij is patiëntvriendelijk'
- Hartspierziekte door eeuwenoud Fries foutje
- Impact van ICD bij maken van mammogram (okt. 2015)
- Specifieke problemen met ICD's bij kinderen
- Nieuwe antistollingsmiddelen
- Betere medicijnen voor antistolling verwacht
- Hartfunctie verbetert: ICD is niet meer nodig (apr
- Pacemakerbehandeling kan effectiever
- Wel of geen defibrillatietest tijdens ICD-implanta
- Medicijngebruik Brugada
- ICD steeds vaker MRI-bestendig (oktober 2014)
- Professor Pedro Brugada (juli 2014)
- Ablatietechniek uit de VS toegepast (april 2014)
- Complicaties bij implantaties (april 2014)
- Wat vinden ICD-dragers van remote monitoring?
- Een draadje in of op het hart. Wat is het verschil
- Verlaging van stralingswaarde tijdens ablaties een
- Stamceltherapie biedt mogelijk voedingsbodem voor
- De cardioloog-elektrofysioloog.
- Nieuwe antistollingsmiddelen. Het voor en tegen
- Cardiale contractiliteit modulatie
- Eerste draadloze pacemakers geïmplanteerd
- Cardiogenetica, een wetenschap in ontwikkeling
- De neurostimulator: een nieuwe behandeling voor pa
- Hart in drie dimensies (januari 2013)
- Atriumfibrilleren (oktober 2012)
- Met pacemaker of ICD in de MRI (oktober 2012)
- ICD’s en het risico op infecties (oktober 2012)
- Specialist in ontregelde ritmes (oktober 2012)
- Richtlijn Radiotherapie bij patiënten met een ICD
- Verschillen tussen vrouwen en mannen met een ICD?
- Uitbreiding indicatie bivent. pacemakers en ICD's
- Vervanging ICD niet altijd vanzelfsprekend. Een voorstel (april 2012)
- Goed nieuws over hart- en vaatziekten. Ontwikkelingen in diagnose en behandeling (april 2012)
- Primaire preventie tegen plotse hartdood met een ICD: heeft de oudere patiënt hier net zoveel voordeel van als de jongere? (januari 2012)
- MRI-scan in veel gevallen veilig voor pacemaker- en ICD-dragers (januari 2012)
- Strenge normen voor ziekenhuis dat ICD-implantaties uitvoert (oktober 2011)
- Hartfalen bij vrouwen (oktober 2011)
- Het steunhart als permanente behandeling van chronisch hartfalen: een nieuw tijdperk is aangebroken ( april 2011)
- Bewaking op afstand kan gemoedsrust bieden aan patiënten met recall-ICD draden (april 2011)
- ICD-implantaties bij kinderen (april 2011)
- Studie concludeert: In Amerika worden veel ICD's onterecht geïmplanteerd (april 2011)
- Bij wie hapert het hart? (januari 2011)
- STIN en telecardiologie - een standpunt-bepaling vanuit het perspectief van de ICD-drager (januari 2011)
- Is primaire preventie door implanteerbare cardioverter defibrillatoren "shockproof" of zinvol? (oktober 2010)
- De toenemende rol van telecardiologie bij de behandeling van hartziekten en de gevolgen daarvan voor behandelaar en patiënt (april 2010)
- Hartritmestoornissen? Trek een defibrillator aan! (januari 2010)
- Maatwerk in het VU medisch centrum. Individueel maatwerk voor patiënten met hartfalen en Cardiale Resynchronisatie Therapie (januari 2010)
- Erfelijkheidsonderzoek naar oorzaak van plotse hartdood (juli 2009)
- Beëindigen van ICD-therapie: een optie? (januari 2009)
- De geheimtaal van het elektrocardiogram (januari 2009)
- De NYHA-classificatie (oktober 2008)
- Kastje voor kinderhart (oktober 2008)
- Orde in de chaos, deel 1: Boezemritmestoornissen (mei 2008)
- Orde in de chaos, deel 2: Kamerritmestoornissen (mei 2008)
- Erfelijkheidsonderzoek en de gevolgen voor ICD-indicaties (oktober 2007)
- Bevolkingsonderzoek naar borstkanker bij ICD-draagsters (oktober 2007)
- Waarom sterven jonge sporters plots aan een hartstilstand? (oktober 2007)
- ICD-implantaties bij kinderen (april 2007)
- Vraagtekens bij de veiligheid van de implanteerbare cardioverter en defibrillator: de recall procedures (januari 2007)
- Hartritmestoornissen bij duursporters (november 2006)
- ICD-draagster en zwangerschap (juli 2006)
- Wij waren ICD-draagster tijdens onze zwangerschap (Redactie juli 2006)
- Stilstaan door hyperactiviteit (januari 2006)
- De implanteerbare cardioverter en defibrillator: van alleen een shock naar volledig therapieplatform: de toekomst (juli 2005)
- De ICD: Levensredder bij uitstek (november 2004)
- Implantatie van de ICD: onder narcose of met plaatselijke verdoving (juli 2003)