Medische verhalen

Betere medicijnen voor antistolling verwacht (april 2015)

Een nieuw medicijn tegen trombose werkt niet alleen beter dan de standaardmedicatie, het heeft ook een zeer laag risico op bloedingen. Dat wijst een studie onder driehonderd patiënten uit. ‘We staan aan de geboorte van een nieuwe klasse antistollingsmiddelen’, zegt professor Harry Büller van de afdeling Vasculaire Geneeskunde van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam

 

Auteur: Irene van Elzakker

 

Het is de heilige graal in de zoektocht naar antistollingsmiddelen: een medicijn dat bloedklonters voorkomt en tegelijkertijd geen risico op bloedingen met zich meebrengt. Tot nu toe bleken beide eigenschappen niet in één middel te verenigen.

     Antistolling is bedoeld voor patiënten die een verhoogd risico lopen op trombose: bijvoorbeeld omdat ze een bepaalde ingreep ondergingen of vanwege boezemfibrilleren, een longembolie, een eerdere bloedprop in het been of een hersen- of hartinfarct. Inmiddels zijn er drie generaties medicijnen op de markt. ‘Daarmee krijg je de kans op trombose naar beneden’, zegt Büller, ‘maar dat heeft altijd een prijs: bloedingen.’ Om die reden is het een hele toer om de antistollingsmedicatie goed af te stellen voor een maximaal effect.

 

Succesvolle studie

Maar nu lijkt het erop dat de heilige graal is gevonden. Het gaat om een medicijn dat ingrijpt op factor XI, een van de eiwitten die betrokken zijn bij de bloedstolling. Een studie naar de effectiviteit van het middel liet goede resultaten zien. Eind vorig jaar verscheen een publicatie hierover in The New England Journal of Medicine (NEJM). Hierin beschrijven Büller en zijn collega’s hoe ze het nieuwe middel vergeleken met het standaard medicijn enoxaparine bij driehonderd patiënten die een volledige knieprothese hadden gekregen. ‘Dertig procent van de patiënten in de enoxaparinegroep had trombose’, zegt Büller. ‘Maar bij degenen die het nieuwe middel kregen, trad slechts in 4 procent van de gevallen trombose op. De stolsels die gevonden werden, waren bovendien heel klein. Zo’n laag percentage is nog nooit gezien. Met de huidige middelen krijg je het met veel moeite naar 15 procent, maar dan zie je het risico op bloedingen meteen omhooggaan.’

     Slechts 3 procent van de patiënten op het nieuwe medicijn – voorlopig FXI-ASO gedoopt – kreeg een bloeding, tegen 8 procent in de enoxaparinegroep. ‘Normaal gezien wil een blad als de NEJM niet zulke vroege studieresultaten publiceren: we waren alleen nog maar bezig met het vinden van de juiste dosis. Omdat het een blad is voor artsen, wacht het doorgaans op de grotere patiëntenstudies die je moet uitvoeren voor toelating van een middel op de markt’, legt Büller uit. ‘Maar aangezien het er sterk op lijkt dat we de heilige graal hebben ontdekt én vanwege de technologie waarmee het medicijn gemaakt is, werd ons artikel in recordtijd geaccepteerd.’

 

Buitenbeentje

De technologie die gebruikt is, heet antisense. Hiermee wordt de aanmaak van factor XI door de lever gestopt. Het is een techniek die bij andere aandoeningen al is uitgeprobeerd en bewezen veilig is. Antisense grijpt in op het proces waarbij een stuk DNA (een gen) wordt vertaald naar een eiwit. Cruciaal daarin is de rol van mRNA (boodschapper-RNA). Door het mRNA te foppen is er geen vertaling naar een eiwit.

     Büller: ‘Na vijf weken hadden de patiënten uit de studie nog maar 20 procent van de oorspronkelijke hoeveelheid factor XI in hun lichaam. Je moet dus vrij lang van tevoren beginnen met injecteren voordat je het juiste effect bereikt. Maar FXI-ASO is voor nog veel meer toepassingen geschikt. Als je een chronische aandoening hebt die gepaard gaat met een hoog risico op trombose, heb je maar eens in de zoveel weken een injectie nodig.’

     Bijzonder is dat factor XI tot voor kort nooit als een serieus doelwit voor antistollingsmedicijnen werd gezien. Andere stollingsfactoren werden met veel meer interesse bekeken. ‘Nummer elf was altijd een buitenbeentje. Wat zou Onze-Lieve-Heer daar nu mee bedoeld hebben?’

 

Dit artikel is overgenomen uit AMC Magazine, het magazine van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam.

 

Lees meer

Open archief (52 artikelen)